ผ้าขาวม้าเป็นสัญลักษณ์สำคัญในวัฒนธรรมไทยที่มีบทบาทในชีวิตประจำวันและพิธีกรรมต่างๆ ที่สื่อถึงความเชื่อในสังคมไทย
ผ้าขาวม้า – สัญลักษณ์ที่สืบสานและมีความหมายในวัฒนธรรมไทย
ผ้าขาวม้าเป็นสิ่งของที่ใช้ได้กับทุกวัยและเชื่อมโยงถึงประเพณีและความเชื่อต่างๆ ในวัฒนธรรมไทย ชื่อ “ผ้าขาวม้า” ได้มาจากคำว่า “กะมัรบันด์” ในภาษาเปอร์เซียซึ่งหมายถึงเข็มขัดผ้าพันหรือที่คาดเอว ผ่านการเผยแพร่และประยุกต์ใช้ตามเวลาผ้าขาวม้าได้รับการยอมรับเป็นอย่างมากในสังคมไทย
ความหลากหลายของผ้าขาวม้าในประเทศไทย
ผ้าขาวม้ามีลักษณะรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีความกว้างประมาณ 2 ศอก และยาว 3-4 ศอก ลวดลายของผ้าจะเป็นลวดลายตารางที่ทอด้วยเส้นไหมหรือฝ้าย บางท้องที่จะมีลวดลายผ้าตาหมากรุก ในแต่ละภูมิภาคและกลุ่มชาติพันธุ์ของไทยนิยมเรียกชื่อผ้าขาวม้าต่างกัน เช่น ในภาคใต้เรียกว่า “ผ้าชุบ” ภาคอีสานเรียกว่า “แพรอีโป้” หรือ “แพรลิ้นแลน” และภาคเหนือเรียกว่า “ผ้าหัว”
การนำไปใช้ในชีวิตประจำวันและพิธีกรรม
ผ้าขาวม้ามีบทบาทมากมายในชีวิตประจำวันและพิธีกรรมของคนไทย
- ในชีวิตประจำวัน: ผ้าขาวม้าใช้นุ่งห่มอกเมื่ออาบน้ำ สวมเป็นผ้าพาดบังกายเมพในขณะที่ป้อนนมลูก และเป็นผ้าซับเหงื่อในขณะทำงานรับมือกับแสงแดด
- ในพิธีกรรม: ผ้าขาวม้าเป็นสิ่งสำคัญในการบวชพระหรือประกอบพิธีต่างๆ หลายพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับการสาธนาถึงบรรพบุรุษ
ผ้าขาวม้าในปัจจุบัน
แม้ว่าผ้าขาวม้าจะมีบทบาทสำคัญในวัฒนธรรมไทยมาช้านาน แต่กับปัจจุบัน การใช้ผ้าขาวม้าอาจเริ่มลดลงเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของวิถีชีวิตและเทคโนโลยีที่เข้ามามีบทบาทในการผลิตผ้า นอกจากนี้การส่งเสริมและรองรับช่างทอผ้าขาวม้าในภาครัฐยังไม่เพียงพอ ส่งผลให้ความรู้และความสำคัญของผ้าขาวม้าอาจถูกลืมหายไปในอนาคต