ผ้าบาติกเป็นผ้าชนิดหนึ่งที่มีลวดลายอันสวยงาม ถูกพิมพ์ลายขึ้นด้วยศิลปะและความชำนาญงาน ซึ่งแต่ละลายจะไม่ซ้ำกัน และมีความหมายและเรื่องราวที่สืบทอดมาจากความศิลปะและวัฒนธรรมท้องถิ่น ในบทความนี้ เราจะพาคุณมาพบกับศิลปะและประวัติของผ้าบาติก รวมถึงกลวิธีอันซับซ้อนของกระบวนการทำผ้าบาติก
ผ้าบาติก
ผ้าบาติก เป็นคําที่ใช้เรียกผ้าชนิดหนึ่งที่มีวิธีการทําลวดลายผ้าโดยการใช้เทียนปิดส่วนที่ไม่ต้องการให้สีติด และระบายสีในส่วนที่ต้องการให้สีติด “บาติก” หรือ “ปาเต๊ะ” เป็นคําในภาษาชวามาจากคําว่า “ติติ๊ก” หรือ “ติก” มีความหมายว่า เล็กน้อยหรือจุดเล็ก ๆ โดยใช้การหลอมเหลวของแวกซ์ (WAX) หยดหรือเขียนที่เรียกว่า “การเขียนน้ําเทียน” เป็นกรรมวิธีที่จะระบายเทียนที่หลอมเหลวให้เข้าไปในเนื้อผ้า จากนั้นนําไปย้อมตามขบวนการการทําสีผ้าบาติก คือ ย้อมในส่วนที่ไม่ปิดแวกซ์ให้ติดสีย้อมคือแต้มหรือระบายลงไปในส่วนที่ต้องการให้สีติด เมื่อเสร็จกรรมวิธีแล้วจึงลอกเทียนออกด้วยการนําไปต้มในน้ําเดือด “บาติก” เป็นการตกแต่งผ้าวิธีหนึ่งที่ทํากันมากในประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย รวมถึงประเทศไทย ซึ่งมีการนําเสนอลวดลายผ้าที่ออกมาจากความคิดจินตนาการของผู้ทํารวมทั้งเทคนิคในการทําที่แตกต่างกันของกลุ่มชนในแต่ละประเทศที่เป็นเอกลักษณ์แสดงถึงอารยธรรมและวัฒนธรรมที่ปรากฏอยู่ทั่วไปในสถานที่นั้น ๆ
ประวัติความเป็นมา
บาติกเป็นงานฝีมือที่มีประวัติความเป็นมาที่เก่าแก่ประมาณ ๒,๐๐๐ กว่าปีมาแล้วส่วนแหล่งกําเนิดมาจากไหน ยังไม่เป็นข้อยุติ นักวิชาการชาวยุโรปหลายคนเชื่อว่ามีในอินเดียก่อน แล้วจึงแพร่เข้าไปในอินโดนีเซีย และอีกหลายคนเชื่อว่ามาจากอียิปต์หรือเปอร์เซีย มีการค้นพบผ้าบาติกที่อียิปต์ อินเดีย และญี่ปุ่น แต่ส่วนใหญ่ก็ยังยืนยันแน่ชัดว่า ศัพท์เฉพาะ ขั้นตอน สี รวมทั้งขี้ผึ้งที่ใช้เขียนลาย เป็นของอินโดนีเซีย ไม่เคยมีในประเทศอินเดียมาก่อน ถึงจะมีการค้นพบผ้าบาติกในที่ต่างกันแต่ผ้าบาติกของอินโดนีเซียน่าจะเกิดจากประเทศอินโดนีเซียเอง เพราะมีเอกลักษณ์ที่ไม่เหมือนของชาติอื่น ๆ และยังมีผู้ยืนยันระบุอีกว่า การทําผ้าโสร่งบาติกมีต้นกําเนิดมาจากอินโดนีเซียแน่นอน จากการศึกษาประวัติความเป็นมาของผ้าบาติกจึงสามารถสรุปได้ว่า ผ้าบาติกมีแหล่งกําเนิดที่ระบุไม่แน่ชัดแต่พบมากในประเทศอินโดนีเซีย โดยเริ่มมาจากการทําผ้าบาติกของสตรีในวัง แล้วแพร่หลายไปสู่ประชาชนทั่วไป จากนั้นได้มีการพัฒนาเทคนิคสืบต่อกันมาจนกระทั่งได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในปัจจุบัน ถ้าเป็นบาติกที่เขียนด้วยมือถือว่าเป็นบาติกชั้นสูง มีราคาแพง จึงทําให้เกิดการเลียนแบบผ้าบาติกด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่ ทําให้เกิดเทคนิคในการทําลวดลายให้ดูคล้ายกับผ้าบาติก แต่จริง ๆ แล้วเป็นการพิมพ์แบบสกรีนและไม่เป็นที่นิยมเท่ากับผ้าบาติก ส่วนการทําผ้าบาติกของไทยนั้น นิยมทํากันเป็นงานฝีมือ หรือที่เรียกว่า บาติกเพ้นท์ที่เขียนด้วยมือ ซึ่งมีเอกลักษณ์แตกต่างกับศิลปะบาติกของชาติอื่น
